4.3.1 Oversikt

Komplisert økonomisk bilete

        Det fullstendige biletet av dei økonomiske konsekvensane som koronapandemien har hatt for Stavanger kommune, er svært komplisert.

Det fullstendige biletet av dei økonomiske konsekvensane som koronapandemien har hatt for Stavanger kommune, er svært komplisert. Ein del kostnader – og inntektstap – er konkrete og lette å skilja ut i samband med koronasituasjonen. Andre kostnader oppstår meir indirekte i tenesteproduksjonen når han skal leggast til rette for førebyggande smittevern, eller når effektar av pandemien skal målast. Stadige endringar i smittetrykk og tiltaksomfang har komplisert målingane. Beste estimat er brukte.

Det er krevjande å få eit fullstendig bilete av dei økonomiske konsekvensane koronapandemien har hatt for Stavanger kommune. Det er teke utgangspunkt i meirkostnader og mindreinntekter utover opphavleg budsjettramme, i tillegg til omdisponerte ressursar.

Samla koronarelaterte kostnader inklusive lokale prioriteringar utgjer om lag kr 310,9 mill. og kr 288,5 mill. når ein del sparte kurs- og reisekostnader blir tekne omsyn til i 2020. Staten har gjennom ulike ordningar bidrege med kr 288,5 mill. til generell finansiering gjennom ulike økonomiske krisepakkar. Øyremerkte statlege tilskot inngår i netto koronakostnader på tenesteområda.

Rekneskapen viser kr 287,7 mill. i koronarelaterte netto utgifter på tenesteområda, inkludert omdisponerte ressursar¹. I tillegg har Stavanger kommune kostnader knytte til koronapandemien på kr 23,2 mill. Dette er lokalpolitiske tiltak som Barnas sommar (kr 7 mill.) og økonomisk kompensasjon til det lokale næringslivet (kr 16,2 mill. som er finansierte av staten).

Det er estimert tapte inntekter utover det som blir beskrive som koronarelaterte kostnader, på om lag kr 46 mill. Desse er hovudsakleg knytte opp mot integreringstilskot, Johannes læringssenter, billettinntekter svømmehallar, leige ved Forum Expo og skjenkeavgift. Ein del av desse mindreinntektene (samanlikna med budsjett) har òg mindrekostnader knytte til seg. Til dømes når førsteårbusetting av flyktningar blir halvert, vil dette medføra lågare kostnader med ei slik busetting, og dessutan lågare tilskotsinntekter frå staten. Bortfall av nokre tilbod kan samtidig føra til eit større behov og etterspurnad etter andre tenester. Inntektstapet på kr 46 mill. er følgeleg ikkje teke med i oversikta over koronakostnader i 2020.  Skatteinntektene er òg haldne utanfor den økonomiske statusen ved årsslutt.

Trass i ein krevjande situasjon har verksemdene levert gode tenester, som er tilpassa dei til kvar tid gjeldande smittevernreglane. Løpande driftsoppgåver og nye oppgåver er handterte under pandemien. Dette er løyst både gjennom omdisponering av ressursar og personell og ved tilføring av ekstra ressursar. Dei følgande avsnitta belyser tiltak og utgifter knytte til koronapandemien.

Omdisponerte ressursar²er tilsette som i periodar har blitt omdisponerte til anna arbeid som ei følge av koronapandemien. Dette kan gjelda både personell som er omdisponert internt i verksemda, og personell som er omdisponert til ei anna verksemd. Lønnskostnadene er førte på ordinære tenester i verksemda. Endring i arbeidsrutinar for å tilpassa seg koronasituasjonen er ikkje definert som omdisponerte ressursar.

4.3.2 Tenesteområda – tilpassa drift og nye oppgåver

Rekneskapen viser kr 287,7 mill. i koronarelaterte netto utgifter på tenesteområda, inkludert omdisponerte ressursar¹.

Budsjettramma til tenesteområda har gjennom året blitt styrkt med kr 211,8 mill. i koronarelaterte kostnader.

Oppvekst og utdanning

Rekneskapen viser at oppvekst og utdanning har hatt kr 68,9 mill. i koronarelaterte utgifter, der kr 6,2 mill. er omdisponerte ressursar. I tillegg kjem kostnader til Barnas sommar og mindreinntekter ved Johannes læringssenter. Budsjettramma til tenesteområdet er styrkt med kr 74,4 mill. gjennom årets rapportar grunna koronapandemien.

Ein viktig føresetnad for å lykkast med tilpassing av den lokale undervisninga har vore satsinga til kommunen på digital undervisning og digitale verktøy (mellom anna Chromebookar) i forkant av pandemien.

Dei største koronarelaterte kostnadene knytte til oppvekst og utdanning er tapte foreldrebetalingar, drift av skule og barnehagar på gult og raudt nivå, Johannes læringssenter og omdisponerte ressursar. Frå 13. mars til 19. april 2020 vedtok Helsedirektoratet å stenga barnehagar, skular og SFO for å stoppa spreiinga av koronaviruset. Det resulterte i tapte foreldrebetalingar på kr 40,8 mill., og kr 10,2 mill. er tilskot til private barnehagar. Koronarelaterte utgifter til drift av grunnskule og barnehagar utgjer totalt kr 25,7 mill. For å halda oppe ordinært tenestetilbod på gult og raudt nivå har det vore auka vikarbruk, og dessutan organisatoriske tilpassingar og koronarelatert sjukefråvær. Det har òg vore ekstrautgifter til reingjering, oppmerking og avgrensing av areal, og dessutan smittevernutstyr som til dømes handsprit. I sak om tertialrapport per 31. august 2020 blei ramma til barnehage og grunnskule styrkt med høvesvis kr 6 mill. og kr 8 mill., og dessutan eit øyremerkt tilskot til sårbare barn.

Johannes læringssenter fekk i november eit særskilt tilskot frå IMDi på kr 5,2 mill. Formålet med tilskotet er å redusera negative konsekvensar av koronapandemien for vaksne innvandrarar. Ubrukte midlar er satt av på disposisjonsfond til bruk i 2021.

Helse og velferd

Verksemdene hos helse og velferd har i stor grad blitt påverka av pandemien. Samla sett har tenesteområdet koronarelaterte kostnader på kr 160,3 mill., der kr 31,3 mill. er omdisponerte ressursar. Samla har det blitt vedteke budsjettstyrkingar for kr 95,2 mill.

Dei høgaste kostnadene har vore hos Nav, kommunale legetenester, Stavanger legevakt og på stabsområdet. Kostnadene er i hovudsak knytte til utgifter til smittevern, meirutgifter til vikar og overtid. Eksklusive TISK-tiltaka har området hatt koronarelaterte kostnader på kr 99,5 mill. Omprioriteringar har gjort at fleire verksemder har klart å handtera delar av dei koronarelaterte kostnadene innanfor eiga ramme.

Det blei i starten av pandemien bygd opp eit lager av smittevernutstyr, medisinsk og teknisk materiell tilsvarande kr 19,6 mill. Stabsområdet til helse og velferd har hatt omdisponerte ressursar på kr 13,7 mill. Desse utgjorde store delar av smittesporing og informasjonstelefon det første halvåret.

Fleire prosjekt og planlagde utviklingsoppgåver har blitt utsette grunna pandemien. Eit større omstillingsprosjekt ved legevakta er forseinka, og det same er fleire moglegheitsstudiar som ny legevakt, sjukeheim og dagsenter for menneske med utviklingshemming. Heimebaserte tenester utsette prosjekt som kompetanseplanar og prioriterte heller opplæringsprogram i koronarelaterte tema. Dette var nødvendig for å auka kompetansen til dei tilsette og sørga for at tenesteleveransen var forsvarleg.

Meirkostnader til sosialhjelp og kvalifiseringsstønad som følge av koronapandemien er estimert til å utgjera kr 35,8 mill. Både talet på langtidsmottakarar og mottakarar under 25 år har auka i 2020. Det har òg vore meirkostnader knytte til introduksjonsstønaden hos flyktningtenesta i samband med den førebelse lova om tilpassingar i introduksjonslova, der fleire har fått forlengt vedtak.

Det er ved alders- og sjukeheimane rekneskapsført kostnader knytte til korona på kr 22,3 mill. Størsteparten av koronakostnadene er variable lønnskostnader til lønn, overtid og ekstrahjelp. Kostnadene inkluderer oppretting av beredskapsplassar ved tidlegare Domkirken sykehjem.

Dagsentera var i ein periode i vår stengde og opna opp med redusert tilbod resten av året. Brukarar som ikkje har kunna nytta ordinært tilbod, har fått dagtilbod hos bufellesskapa der tilsette frå bufellesskapa og dagsentera har samarbeidd om tilbodet. Dette har ført til lågare kostnader hos dagsentera og auka kostnader hos andre verksemder.

TISK-tiltak

For å avgrensa smitte og kjempa mot viruset har TISK-strategien til regjeringa vore viktig. Det har vist seg å vera vellykka, og smittebølgene har vore handterbare for kommunen.

Samla sett har TISK-strategien hatt rekneskapsførte kostnader på kr 60,7 mill. Dette inkluderer omdisponerte ressursar frå verksemdene til kommunen på kr 10,5 mill.

Stavanger legevakt og kommunale legetenester har brukt betydelege ressursar på TISK-strategien, og har hatt ei avgjerande rolle for kommunen si handtering av pandemien. Smittesporing blei primæroppgåva til smittevernkontoret og internasjonalt vaksinasjonskontor i 2020, i tillegg til store delar av stabsområdet i helse og velferd. Legevakta på Våland og teststasjonane har i tillegg til lønnskostnader hatt ytterlegare kostnader knytte til vakthald på kr 5,4 mill.

TISK-tiltaka i kommunen består av koronasenteret (prøvetakingstelt og telefon), luftvegslegevakt, luftvegslegekontor og smittesporing. Stavanger kommune er vertskommune for drift av legevakt for Randaberg og Sola, og dette har blitt utvida til å inkludera koronasenter og luftvegslegekontor.

Smittesporing

Samla har Stavanger kommune hatt kostnader til smittesporing tilsvarande kr 16,9 mill. Ved starten av pandemien blei det i stor grad brukt omdisponerte ressursar frå verksemder i kommunen, både ved å prioritera bort oppgåver og ved overtidsarbeid. Effektive og gode rutinar ved oppdaga smitte har gjort at kostnadene ikkje fullt ut har følgt smitteutviklinga. Stavanger har brukt legespesialistar til å gå beredskapsvakt, og dobla talet frå to til fire mot slutten av året for å redusera sårbarheit og arbeidsbelastning.

Prøvetakingstelt og koronatelefon 

Totalt har det vore kostnader knytte til koronasenteret på kr 17 mill., der om lag kr 5,1 mill. er omdisponerte ressursar frå andre verksemder. Fram til september blei teststasjonane og koronatelefonen i stor grad drifta av omdisponert personell.

Luftvegslegekontor

Tiltaket har hatt kostnader på kr 3,08 mill., og kr 0,75 mill. er omdisponerte ressursar.

Beredskapshotell

Stavanger har hatt avtale med både Sola Strand Hotel og Clarion Hotel Energy. Avtalane har hatt ein fast månadspris, sjølv om dei ikkje er brukte fullt ut. Totalkostnad for dei to avtalane er kr 1,5 mill.

Refusjon

Staten refunderer kommunane for kvar test dei tek. Satsane blei mot slutten av året reduserte med om lag 50 prosent, frå kr 133 til kr 60 per test teken på dagtid. Samla har Stavanger fått refusjonar knytte til testar, pasientkonsultasjonar og fastlegar i karantene på kr 6,9 mill.

By- og samfunnsplanlegging

Totalt har by -og samfunnsplanlegging hatt koronakostnader på kr 6,8 mill., der kr 4,4 mill. er omdisponerte ressursar. Koronarelaterte budsjettstyrkingar utgjer kr 2,3 mill. Koronapandemien har definert mykje av aktivitetsbiletet og lagt band på betydelege ressursar. På kart og digitale tenester var to tilsette ved avdelinga dedikerte til beredskapsarbeid i samband med pandemien. Dette er tilsette som jobbar spesielt med utvikling og 3D, og det har ført til lågare framdrift på arbeidet med 3D-bymodell enn planlagt.

Bymiljø og utbygging

Tenesteområdet har kr 19 mill. i koronarelaterte utgifter,  0,8 mill. er omdisponerte ressursar.  Budsjettstyrkingar utgjer kr 17,5 mill. i koronarelaterte utgifter. Byggforvaltning har hatt koronarelaterte utgifter knytte til ekstra reinhald på kr 5,1 mill. og vedlikehald og tilpassing av bygningsmasse på kr 3,5 mill. Park og veg har kr 4,1 mill. i ettergitt leige, medan dei resterande i hovudsak er knytte til informasjonstiltak og vakthald for å unngå auka smitte. Idrett har koronarelaterte utgifter knytte til ein kompensasjon til Stavanger ishall på kr 1,2 mill. som følge av kanselleringa av ONS, og utgifter til auka reinhald tilsvarande kr 0,9 mill.

Som følge av koronasituasjonen blei fleire planlagde driftsoppgåver reduserte og utsette. Det same gjeld prosjekt som sykkelkampanjen og dessutan aktivitetar og prosjekt knytte til klima- og miljøfondet.

Innbyggar- og samfunnskontakt

Samla har tenesteområdet koronarelaterte kostnader på totalt kr 12,9 mill., og kr 4,8 mill. er omdisponerte ressursar. Dei største utgiftspostane til innbyggar- og samfunnskontakt har vore hos avdelingane næring, kommunikasjon og kultur.

Koronapandemien gjorde det nødvendig for næringsavdelinga med eit tett samarbeid med lokale bedrifter. Avdelinga blei tildelt kr 25,5 mill. til ekstraordinær støtte til næringsutvikling frå staten (inklusiv kr 16,2 mill. omtalt i eige punkt) og dessutan kommunale midlar. Det blei levert omkring 50 politiske saker, og tett dialog med både næringsliv og politisk leiing sikra raske politiske avgjerder om tildelingar til næringslivet.

Kommunestyret vedtok i 1. tertial 2020 å tildela kr 2 mill. til det frie kulturfeltet for å kompensera for koronasituasjonen. Midlane blei tildelte i form av 57 ekstraordinære kulturstipend til utøvande kunstnarar innanfor musikk, visuell kunst, film, litteratur og scenekunst, og dessutan enkeltprosjekt innanfor det frie kulturfeltet.

Kommunikasjonsavdelinga har ei nøkkelrolle i informasjonsarbeidet rundt koronasituasjonen. Budsjettet til kommunikasjon blei justert opp med kr 1 mill. Omdisponerte ressursar utgjorde kr 3,6 mill. i 2020. På grunn av høgt arbeidspress blei nokre planlagde oppgåver utsette eller nedprioriterte. Mellom anna er arbeidet med ny kommunikasjonsstrategi utsett til 2021.

Stabs- og støttefunksjonar

Stabsområdet har hatt koronarelaterte kostnader på totalt kr 19,8 mill. Kr 10,6 mill. er knytte til utsetting av statleggjering av kemnerfunksjonen.

Det er òg komme koronarelaterte kostnader til støtte, rådgiving, utarbeiding av statistikk og analysar, og dessutan rettleiing til verksemdene og beredskapskantine. Dette utgjer om lag kr 9,2 mill., der kr 4,8 mill. er omdisponerte ressursar. Dette inneber at ordinær oppfølging, utviklingsarbeid og prosjekt har blitt nedprioritert eller forskove i tid.

4.3.3 Andre sentrale element

Økonomisk kompensasjon til lokalt næringsliv

Med bakgrunn i Stortingets vedtak i Prop. 56 S (2020–2021) og tilhøyrande Innst. 180 S (2020–2021) blei Stavanger kommune før jul tildelt midlar for å kunna gi kompensasjon til lokalt næringsliv som blir ramma av pandemien og lokale smitteverntiltak. Stavanger sin del av løyvinga, kr 16,25 mill., blei tildelt som støtte til føretak i restaurant- og utelivsbransjen. Tilskotet gjekk til drift for å motverka negative verknader av smitteverntiltak som særleg ramma restaurant- og serveringsbransjen hausten 2020, jamfør referatsak 1/21 i kommunalutvalet. Midlane er kostnadsførte sentralt i 2020.

Finanspostar og utbytte

Det er vanskeleg å isolera effekten av koronapandemien på netto renteutgifter, avkasting på finansplasseringar og utbytte sidan mange faktorar påverkar nivåa. Gjennom året er postane betydeleg nedjusterte, mellom anna utbytte/eigaruttak med kr 27,7 mill. Mangel på eintydig kopling til koronapandemien fører til at desse postane ikkje blir inkluderte i oppstillinga over koronakostnader.

Skatteinntekter

Dei makroøkonomiske utsiktene var prega av stor uvisse like etter utbrotet av koronapandemien i Noreg. Dei budsjetterte skatteinntektene blei markant nedjusterte i første tertial 2020. Redusert lønnsvekst og betydelege (og forlengde) statlege krisetiltak trygde grunnlaget til skatteinntektene til kommunen i 2020, og skatteanslaget blei noko oppjustert etter andre tertial. I november erfarte Stavanger kommune eit godt etteroppgjer for skatteåret 2019. Ved årsslutt blei dermed skatteinngangen betre enn forventa i forkant av koronapandemien, men 0,4 prosent lågare enn for rekneskapsåret 2019. Skatteinntektene er følgeleg haldne utanfor koronaøkonomien i 2020.